‘Samen zelf doen’ zet de leefwereld van bewoners centraal

Samen zelf doen: wat houdt het in?

Linda Winkel is transitiemanager en sinds medio mei bezig met het vormgeven van ‘Samen zelf doen’ binnen het koersprogramma.  “Landelijk wordt het begrip re-ablement gebruikt, wat zich vooral richt op de zelfredzaamheid. Als organisatie voelden we dat dit niet helemaal de lading dekte, omdat naast de zelfredzaamheid de samenredzaamheid vaak veel belangrijker is en dat je de verandering niet zonder familie en naasten kunt realiseren. Daarom hebben we ervoor gekozen om re-ablement en informele zorg samen te brengen onder één noemer: Samen zelf doen. Hiermee draait het niet alleen om wat iemand nog zelf kan en wil kunnen, maar ook om wat we samen kunnen bereiken, in verbinding met de mensen van wie je houdt.”

Lisa, coördinator welzijn en vrijwilligers op Mariënburg, sluit zich daarbij aan:

“Wat ik zo mooi vind aan Samen Zelf Doen, is dat het echt om mensen gaat waarbij we niet alleen naar zorg kijken, maar vooral naar hoe iemand onderdeel blijft van een gemeenschap. Dat vraagt om een andere manier van denken en samenwerken – en daar zetten we nu samen stappen in.”

Transitie van systeemwereld naar leefwereld

Linda Winkel: “We maken een belangrijke transitie: van een systeemwereld, met veel regels en procedures, naar een leefwereld waarin we kijken naar wat iemand écht nodig heeft om een waardig leven te leiden. Dat geldt niet alleen voor mensen met bijvoorbeeld Parkinson of dementie, maar ook voor de mensen om hun heen. Hoe kunnen we samen zorgen voor een omgeving waarin iemand zich nuttig en van waarde voelt?”

Een voorbeeld hiervan is het initiatief ‘Het gewone leven leiden’ in Lisidunahof:

“Zelfs als iemand in een woonzorgcentrum woont, betekent dat niet dat hij of zij geen bijdrage meer kan leveren. Dagelijkse klusjes, zoals helpen met de was opvouwen of blaadjes vegen, kunnen al veel doen voor iemands gevoel van eigenwaarde. Dit is bewezen effectief en draagt bij aan het gevoel ertoe te doen. De vraag is: hoe kunnen we deze initiatieven uitbreiden en sterker verbinden met de buurt/wijk rondom Lisidunahof? Daar kijken we nu ook naar.”

Initiatieven om van te leren

Binnen Samen zelf doen werken we met drie pijlers, waarvan de eerste draait om uitvoeren van initiatieven om van te leren. “We noemen het bewust een initiatief, omdat het vooral gaat om ontdekken, ervaren en aanpassen,” legt Linda Winkel uit. “Het is geen kwestie van direct iets invoeren, maar stap voor stap onderzoeken wat werkt en hoe we naar een nieuwe werkelijkheid kunnen toe bewegen. Dat betekent soms ook loslaten en accepteren dat we niet altijd precies weten waar het naartoe gaat.”

De tweede pijler richt zich op samenhang en kennisdeling. Lisa, vult aan:

“Overal binnen de organisatie lopen verschillende initiatieven. Wij willen ervoor zorgen dat de lessen die daaruit voortkomen worden gedeeld en dat het lerend vermogen van de organisatie groeit. Zo kunnen we elkaar versterken.”

De derde pijler draait om regionale samenwerking. Linda: “We kunnen als organisatie mooie stappen zetten, maar als andere partijen – zoals huisartsen en gemeenten – niet de leefwereld voorop zetten en werken vanuit het systeem, dan staan we al met 1-0 achter zodra iemand bij ons aanklopt. Daarom is het belangrijk dat we ook buiten onze eigen organisatie in gesprek gaan en samen optrekken.”

Samenwerking met familie en naasten

Coördinator welzijn en vrijwilligers Lisa Wallbrink ziet dat er op de werkvloer vaak aannames worden gedaan over de rol die familie en naasten willen spelen.

“Op locaties merk ik dat medewerkers al snel zeggen: ‘Kom maar, wij nemen het over’. Er wordt vaak gedacht dat familie uitgeput is en niet meer kan of wil helpen, terwijl negen van de tien graag nauw betrokken willen blijven.”

Bijvoorbeeld wanneer iemand net in een woonzorgcentrum komt wonen: “Vaak wordt dan tegen de familie of naasten gezegd: ‘Neem een paar dagen afstand, wij regelen het wel’. Dat voelt heftig, want juist op dat moment kun je kijken: Hoe doen we het samen? Wat kan de familie en naasten blijven doen? De liefde en verbondenheid die een partner of familielid voelt, verdwijnt niet op het moment dat iemand verhuist. Daarom is het belangrijk om familie en naasten niet op afstand te houden, maar hen juist als waardevolle partners te zien.”

Nieuwe vaardigheden voor medewerkers

Een belangrijk uitgangspunt van Samen zelf doen is gelijkwaardige samenwerking. Linda Winkel:

“Professionals hebben vakinhoudelijke kennis en expertise, terwijl familie en naasten de persoon als partner, vader/moeder of vriend het beste kennen. Door die twee werelden te combineren, ontstaat er een krachtige samenwerking. Dit vraagt om meer dan alleen medische handelingen – het gaat ook om luisteren, verbinding en elkaars krachten zien en erkennen. Hoe werk je  echt samen? Hoe voer je het gesprek zonder precies te weten waar het naartoe gaat?”

Dit betekent dat we professionals ondersteunen, door hen nieuwe vaardigheden aan te leren. “Het open, nieuwsgierige gesprek aangaan, op de handen zitten en niet direct alles overnemen. Dat kan best ongemakkelijk voelen, want het is vaak anders dan hoe het altijd is gegaan. Bovendien doe je de dingen vaak onbewust, omdat het een automatisme is,” zegt Linda. “De neiging bestaat om alles in een methodiek of checklist te vatten, maar hier gaat het juist om ervaren, samen ontdekken wat werkt en een collega met een andere expertise te vragen om te helpen.”

Lisa: “Het belangrijkste is dat medewerkers zich gesteund voelen en weten dat ze mogen leren. Dit gaat met vallen en opstaan.. Veel professionals denken: Als ik niet alles zelf doe, zorg ik niet goed genoeg. Maar door het samen met familie en naasten  te doen, ontstaat er ruimte voor échte aandacht en kunnen mensen echt het gewone leven voortzetten als ze zijn verhuisd Dat heeft een bewezen positief effect. Bijvoorbeeld bij bewoners die onrustig zijn:  wanneer er meer aandacht is voor waarom iemand onrustig is en je de oorzaak onderzoekt en aanpakt, zie je vaak dat het gedrag stopt.”

Door deze nieuwe manier van kijken en werken krijgen professionals niet alleen meer ruimte, maar wordt de hulp en ondersteuning ook beter afgestemd op wat bewoners en inwoners en hun netwerk nodig hebben.

Meer weten?

Wil je meer weten over het initiatief Samen zelf doen? Of heb je een geweldig idee om een nieuw initiatief te starten in jouw wijk of buurt? Neem contact op met Linda Winkel via linda.winkel@beweging3.nl. Zo zorgen we er samen voor dat de mensen voorop staat en het leven centraal.